Y Podlediad
Mae Podlediad Penrhyn yn daith afaelgar sy’n dilyn hynt Kayla Jones, ymgeisydd PhD sy'n gweithio gyda Sefydliad Ymchwil Ystadau Cymru ym Mhrifysgol Bangor, a hithau’n siarad gydag aelodau o'r gymuned leol ac academyddion sy'n arbenigo yn hanes Cymru i archwilio gorffennol, presennol, a dyfodol yr ystad a’i chymhlethdodau. Mae’n cwmpasu hanes cynnar yr ystad, naratifau lleol, mae’n archwilio effaith yr ystad ar y diwydiant llechi byd-eang, a rôl caethwasiaeth yn natblygiad yr ystad. Aiff Kayla Jones â chi ar daith trwy’r ystad yn ei holl agweddau a’i heffaith ar ogledd Cymru heddiw.
Ynglŷn â’r Ymchwil
Mae'r PhD hwn yn brosiect rhyngddisgyblaethol sy'n bwrw golwg dros naratifau amlhaenog safle treftadaeth yn y gogledd, sef Ystad y Penrhyn. Mae’r project yn bwrw golwg dros hanes, y cyfryngau, treftadaeth a thwristiaeth, a’r nod yw dehongli dylanwad y Penrhyn yn lleol ac yn fyd-eang, gan ddefnyddio gwahanol leisiau o’r byd academaidd a'r fro.
Bydd dulliau cymysg a dwy ran iddo. Yn gyntaf bydd dadansoddiad testunol o arweinlyfrau Castell Penrhyn. Yna caiff y podlediad ei addasu o fformat yr arweinlyfrau, a'i ailgynllunio i weddu i natur haenog hanes yr Ystad a defnyddiau’r dechnoleg newydd yn y diwydiant treftadaeth. Yn y pen draw, bydd y project yn adnodd digidol sy'n cyflwyno naratifau a safbwyntiau amrywiol ar Ystad y Penrhyn a fydd yn fodel o’r ymarfer gorau ar gyfer ymarferwyr a'r diwydiant treftadaeth.
Mae ymchwil yn dangos y gall offer digidol fel podlediadau fod yn ddull effeithiol o adrodd straeon yn yr oes ddigidol, yn enwedig ym maes twristiaeth, gan fod y fformat yn llawer mwy cyfleus ac
amlbwrpas na thywyslyfrau traddodiadol. Bydd edrych ar y ffyrdd y gellir creu podlediadau i ymwelwyr yn gyfraniad buddiol i ymchwil mewn treftadaeth a thwristiaeth gan nad yw'n gyfrwng a ddefnyddir yn helaeth yn y sector treftadaeth ar hyn o bryd.
Prif nod y project yw creu arteffact digidol, sef podlediad, i’w ddefnyddio’n gyfrwng i hyrwyddo ystad y Penrhyn i ddarpar dwristiaid i’r gogledd Cymru, yn ogystal â gweithredu fel llwyfan lleol i rannu naratifau gan leisiau o’r gymuned ac academyddion sy'n wybodus yn hanes amrywiol yr ystad. Tri nod sylfaenol y project yw cyfleu dylanwad byd-eang a lleol Ystad y Penrhyn, cynyddu twristiaeth treftadaeth i'r ardal a chyflwyno naratifau cymunedol sy’n ymwneud â'r ystad.
Y gwesteiwr
Mae Kayla Jones yn ymchwilydd doethuriaeth gyda Sefydliad Ymchwil Ystadau Cymru (ISWE) ym Mhrifysgol Bangor. Mae Jones yn hanu o fynyddoedd Appalachia yng Ngogledd Carolina. Daw o ddiwylliant sy'n llawn celfyddyd werinol hanesyddol, cerddoriaeth, straeon a chrefftwaith medrus. Ers symud i ogledd Cymru yn 2012, bu’n mwynhau darganfod hanes a thraddodiadau unigryw’r gogledd ac mae'n teimlo'n ffodus ei bod yn byw yn yr ardal ers bron i 7 mlynedd.
Graddiodd Jones yn 2015 gyda BA (Anrh) mewn Ysgrifennu Creadigol a Phroffesiynol ac eto yn 2017 gyda Gradd Meistr mewn Ymchwil mewn Ymarfer Creadigol ym Mhrifysgol Bangor. Yn ystod yr amser hwnnw ennynwyd cariad nid bychan yn Jones tuag at dreftadaeth ei chartref newydd, a diddordeb brwd hyrwyddo twristiaeth i'r ardal.
Mae Kayla’n chwarae rhan cyfwelydd chwilfrydig yn y podlediad. Mae megis hwylusydd allanol, yn awyddus i wrando ar straeon ac arbenigedd y rhai y mae eu bywydau wedi'u plethu'n gywrain yng ngwead hanes Ystad Penrhyn.
Trwy'r prosiect hwn, mae Kayla’n gobeithio y gall Podlediad Penrhyn adrodd hanes amlhaenog stori’r Penrhyn, a rhannu agweddau allweddol ar orffennol, presennol a dyfodol yr Ystad mewn ffordd ddeniadol a dadlennol i bobl leol sy'n gyfarwydd â hanes y Penrhyn ac i'r rhai a fydd yn dod i adnabod hanes yr ardal am y tro cyntaf ar blatfform poblogaidd a hawdd ei gyrchu.
Penodau
Episodes
Gwrandewch
Mae’r bennod hon yn dipyn o agoriad llygad wrth i Kayla Jones archwilio cysylltiad Penrhyn â’r fasnach gaethweision yn y 18fed-19eg ganrif. Wedi’i recordio yn ystod anterth y mudiad Black Lives Matter yn 2020, mae’r bennod hon yn tynnu sylw at un o lawer o safleoedd treftadaeth ledled y DU sydd wedi bod yn edrych ychydig yn agosach ar eu cysylltiadau trefedigaethol, yn cynnwys Castell Penrhyn, sy’n eiddo i’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yng ngogledd orllewin Cymru.